Teknik Bilgiler

Alaşım Elementlerinin Etkileri

Karbonlu çeliklerden normal olarak sağlanamayan kendine has özellikleri sağlayabilmek amacıyla, bir veya birden fazla alaşım elementi katmak suretiyle yapılan çelikler alaşımlı çeliklerdir.

Alaşım elemanlarının etkisi, diğer metallere nazaran en çok çelik yapısında etkili olmaktadır. Ayrıca alaşım elementlerinin etkileri toplanabilir olmadığından, çok sayıda alaşım elementinin birlikte bulunması halinde beklenen özellik değişmeleri ancak genel çerçevede ele alınabilir ve bu konuda kesin bir yaklaşım yapılamaz.

Alaşımlı çelikler, alaşım elemanların ( karbon ve arıtılamayan elemanlar dışında kalan diğerleri ) toplam miktarı % 5 den az olanlar düşük alaşımlı çelikler ve alaşım elemanlarının toplamı % 5 den fazla olanlar yüksek alaşımlı çelikler olmak üzere, iki ana gruba ayrılırlar. Alaşımsız çeliklere benzer davranışa sahip olan düşük alaşımlı çeliklerin en belirgin özelliği, sertleşme kabiliyetlerinin daha yüksek olmasıdır. Ayrıca, sertlik, çekme dayanımı, akma sınırı, elastiklik modülü gibi dayanım özellikleri ile sıcağa dayanıklılık, meneviş dayanıklılığı, gibi karakteristikler yükselirken, genellikle kopma uzaması, kesit daralması, çentik darbe dayanımı gibi değerlerde azalma olur. Alaşımsız ve düşük alaşımlı çeliklerde istenilen özelliklerin bulunmaması veya yetersiz olması halinde yüksek alaşımlı çelikler kullanılır. Bu tür alaşımlama, normal sıcaklıklardaki mekanik dayanımın artırılması yanısıra, özellikle sıcağa, tufallaşmaya ve korozyona dayanım, sıcaklıkta sertlik ve manyetlenmeme gibi bazı istenen özelliklerin elde edilmesini amaçlar.

Paslanmaz Çelik Türleri

Paslanmaz çeliklerde kimyasal bileşimleri değiştirilerek farklı özelliklerde alaşımlar elde edilebilir. En önemli alaşım elementleri Demir,Krom,Nikel,Mobilden ve Mangandır. Bu elementlerin oranlarına göre başlıca paslanmaz çelik türleri beş ana grupta toplanır.
Ostenitik çelikler Ferritik çelikler Martenzitik çelikler Dubleks çelikler Çökeltme yoluyla sertleştirilebilen paslanmaz çelikler

Ostenitik çelikler en çok kullanımı olan çelikler olup temel bileşimi %16-26 krom,max %35 nikel %0,40’a kadar karbondur.200, 300 ve 304 serileri bulunmakla birlikte, 304 bunların içinde en yoğun olarak kullanılanıdır. Belirgin özelliği nonmanyetik olmaları ve sertleştirme ısıl işlemi uygulanamaz olmalarıdır. Toplam paslanmaz ailesi içindeki payları %70 kadardır. Başlıca kullanım alanları makine imalat ,kimya tesisleri mutfak gereçleri ve dekorasyondur. Aşağıda Ostenitik çeliklerin nominal kimyasal analiz değerleri listelenmiştir.

Ferritik paslanmaz çelikler sertleştirilemeyen Fe-Cr alaşımlarıdır. Maksimum %0,20’ye kadar karbon,%11-30 krom içeren çeliklerdir. En belirgin özelliği manyetik olmaları ve rutubetli ortamlarda daha hızlı korozif özellik göstermeleridir. Başlıca kullanım alanları mutfak gereçleri,otomobil parçaları,eksoz elemanları ve sıcaksu kazanlarıdır. Aşağıda Ferritik paslanmaz çeliklerin nominal kimyasal analiz değerleri listelenmiştir.

Martenzitik paslanmaz çelikler,karbon oranı %1,2’ye kadar ,krom oranı %11-18 arası olan çeliklerdir. En önemli özelliği sertleştirme ısıl işlemine tabi tutularak sulandırılmalarıdır. Başlıca kullanım alanları kesici aletlerdir. Aşağıda standart ve standart dışı martenzitik çeliklerin nominal kimyasal analiz değerleri listelenmiştir.

Dubleks paslanmaz çelikler ,krom oranı %18-28 ,nikel oranı %5-8 aralığındaki çeliklerdir. Bu grup çelikler genelde %2-4 oranında mobilden içerdiğinden iyi mukavemet özelliğinin yanında sünektirler. Başlıca kullanım alanları kimyasal gereç imalatı ve deniz ekipmanlarıdır. Çökeltme yoluyla setleştirilebilen paslanmaz çelikler ,alüminyum gibi katı çözeltiye girme ve yaslandırma (çökeltme) ısıl işlemi ile çeliğe sertleşebilme olanağı sağlayan alaşım elementleri içerir. Bu çelikler ayrıca martenzitik ,yarı ostenitik ,ostenitik çökelme çelikleri olarak alt gruplara ayrılırlar.